Umwanda wo mu kirere

Guhumanya ikirere mu nzu biterwa no gutwika amasoko akomeye - nk'inkwi, imyanda y'ibihingwa, n'amase - yo guteka no gushyushya.

Gutwika ibyo bicanwa, cyane cyane mu ngo zikennye, bivamo umwanda uhumanya ikirere bitera indwara z'ubuhumekero zishobora kuviramo gupfa imburagihe.OMS yita ihumana ry’imbere mu ngo “ingaruka zikomeye ku buzima bw’ibidukikije ku isi.”

Guhumanya ikirere mu nzu ni kimwe mu bintu bitera impfu zidashyitse

Guhumanya ikirere mu nzu ni byo biza ku isonga mu guhitana abantu imburagihe mu bihugu bikennye

Guhumanya ikirere mu nzu ni kimwe mu bibazo by’ibidukikije ku isi - cyane cyane kuriabakene cyane ku isibakunze kutabona ibicanwa bisukuye byo guteka.

UwitekaUmutwaro w'indwara ku isini ubushakashatsi bukomeye ku isi ku mpamvu n'impamvu zitera urupfu n'indwara byasohotse mu kinyamakuru cy'ubuvuziLancet.2Iyi mibare yumubare wimpfu zumwaka ziterwa ningaruka nyinshi ziterwa nimpanuka zirerekanwa hano.Iyi mbonerahamwe yerekanwe ku isi yose, ariko irashobora gushakishwa mu gihugu icyo ari cyo cyose cyangwa akarere ukoresheje “guhindura igihugu”.

Guhumanya ikirere mu nzu ni ibintu bishobora guteza abantu benshi ku isi bateye impfu, harimo indwara z'umutima, umusonga, inkorora, diyabete na kanseri y'ibihaha.3Mu mbonerahamwe tubona ko ari kimwe mu bintu bishobora guteza urupfu ku isi.

Ukurikije UwitekaUmutwaro w'indwara ku isiubushakashatsi 2313991 bapfuye bazize umwanda wo mu ngo mu mwaka ushize.

Kuberako amakuru ya IHME ari vuba aha twishingikiriza ahanini kumibare ya IHME mubikorwa byacu bijyanye no guhumanya ikirere murugo.Ariko birakwiye ko tumenya ko OMS itangaza umubare munini w’impfu ziterwa n’ikirere mu ngo.Muri 2018 (amakuru aheruka kuboneka) OMS yavuze ko hapfuye miliyoni 3.8.4

Ingaruka ku buzima bw’imyuka yo mu ngo ni nyinshi cyane mu bihugu byinjiza amafaranga make.Iyo turebye isenyuka ry’ibihugu bifite indangagaciro nke ya sociodemografiya - 'SDI yo hasi' ku mbonerahamwe iganira - tubona ko ihumana ry’ikirere mu ngo riri mu bintu bishobora guteza ingaruka mbi.

Ikwirakwizwa ry’impfu ziterwa n’imyuka yo mu ngo

4.1% by'impfu ku isi ziterwa no guhumanya ikirere mu ngo

Ihumana ry’ikirere mu ngo ryatewe n’impfu zigera ku 2313991 mu mwaka ushize.Ibi bivuze ko ihumana ry’ikirere ryabaye nyirabayazana wa 4.1% by'impfu ku isi.

Ku ikarita hano tubona uruhare rw'impfu z'umwaka ziterwa no guhumanya ikirere mu ngo ku isi.

Iyo tugereranije umugabane w'impfu ziterwa no guhumanya ikirere mu ngo haba mu gihe cyangwa hagati y'ibihugu, ntabwo tugereranya gusa urugero rw'imyuka ihumanya ikirere, ahubwo n'uburemere bwayo.mu rwegoby'izindi mpamvu zishobora guteza urupfu.Umugabane w’imyuka ihumanya mu ngo ntabwo uterwa gusa n’abantu bapfa imburagihe, ahubwo ni ikindi kintu abantu bapfa n’uburyo ibyo bihinduka.

Iyo turebye umugabane upfa kubera ihumana ry’ikirere, imibare ni myinshi mu bihugu byinjiza amafaranga make muri Afurika yo munsi y’ubutayu bwa Sahara, ariko ntibitandukanye cyane n’ibihugu byo muri Aziya cyangwa Amerika y'Epfo.Ngaho, ubukana bw’imyuka ihumanya mu ngo - bugaragazwa nk’umugabane w’impfu - bwashyizwe ahagaragara n’uruhare rw’izindi mpamvu ziterwa n’amafaranga make, nko kubona uburyo buke bwo kugeraamazi meza, umukeneisukun'imibonano mpuzabitsina idafite umutekano bikaba ari ibintu bishobora guteza ingarukaVIH / SIDA.

 

Umubare w'abantu bapfa uri hejuru mu bihugu byinjiza amafaranga make

Umubare w'impfu ziterwa n’umwanda wo mu ngo uduha kugereranya neza itandukaniro ry’ingaruka z’imfu zacyo hagati y’ibihugu ndetse nigihe.Bitandukanye n’umugabane wimpfu twize mbere, umubare wurupfu ntuterwa nuburyo izindi mpamvu cyangwa ingaruka zurupfu zihinduka.

Kuri iyi karita tubona umubare w'abantu bapfa bazize umwanda wo mu ngo ku isi.Umubare w'impfu upima umubare w'abantu bapfa ku 100.000 mu gihugu cyangwa akarere runaka.

Ikigaragara ni itandukaniro rinini ry’imfu z’ibihugu: ibipimo biri hejuru mu bihugu byinjiza amafaranga make, cyane cyane muri Afurika yo munsi y’ubutayu bwa Sahara na Aziya.

Gereranya ibi bipimo n’ibihugu byinjiza amafaranga menshi: muri Amerika ya Ruguru ibipimo biri munsi yimfu 0.1 ku 100.000.Iri ni itandukaniro rirenze inshuro 1000.

Ikibazo cy’imyuka ihumanya ikirere rero gifite itandukaniro ry’ubukungu: ni ikibazo cyakuweho burundu mu bihugu byinjiza amafaranga menshi, ariko kikaba ikibazo kinini cy’ibidukikije n’ubuzima ku bantu binjiza amafaranga make.

Turabona iyi sano neza mugihe duteganya ibipimo byurupfu ninjiza, nkuko bigaragarahano.Hariho umubano mubi ukomeye: ibipimo byurupfu biragabanuka uko ibihugu bikize.Ibi kandi ni ukuri iyogereranyahagati y’igipimo cy’ubukene bukabije n’ingaruka z’umwanda.

Nigute impfu zatewe no guhumanya ikirere zo murugo zahindutse mugihe runaka?

 

Buri mwaka impfu ziterwa n’imyuka yo mu ngo zagabanutse ku isi

Mu gihe ihumana ry’ikirere ryo mu ngo rikiri kimwe mu biza ku isonga mu guhitanwa n’impfu, kandi n’impamvu nini ziterwa n’amafaranga make, isi nayo yateye intambwe igaragara mu myaka icumi ishize.

Ku isi hose, umubare w'abantu bapfa buri mwaka bazize umwanda wo mu ngo wagabanutse cyane kuva mu 1990. Ibi tubibona mu iyerekwa, ryerekana umubare w'abantu bapfa buri mwaka biterwa no guhumanya ikirere mu ngo ku isi.

Ibi bivuze ko nubwo byakomejeubwiyongere bw'abaturagemu myaka ya vuba aha ,.yose hamweumubare w'abantu bapfa bazize umwanda wo mu ngo uracyagabanuka.

Uzaze kuri https://ourworldindata.org/indoor-air-polution

 

 


Igihe cyo kohereza: Ugushyingo-10-2022